Trước lúc thời đại hoàng kim mở ra, thể hình đã phải trải qua một quá trình phát triển kéo dài hàng chục thế kỷ.
Những vận động viên thể hình chuyên nghiệp như Arnold Schwarzenneger, Franco Columbu, Lee Haney đã góp phần tạo nên thời đại hoàng kim cho bộ môn tập thể hình, là bộ mặt đại diện của nền văn hóa hình thể và truyền cảm hứng cho những thế hệ tiếp nối.
1. Thuở hồng hoang của bộ môn tập thể hình
Thể hình sơ khai.
Khởi nguồn từ Hy Lạp cổ đại, quê hương của những chiến binh Sparta và Olympic – sự kiện thể thao quy mô toàn cầu. Thời kỳ này, tạ không phải là những cái đĩa sắt được bọc cao su như bây giờ mà là những hòn đá to vụng, có khi là những con trâu con bò.
Tập thể hình chỉ thực sự trở nên phổ biến vào thế kỷ 11. Những người đàn ông Ấn Độ muốn phát triển cơ thể nhằm đảm bảo sức khỏe và sức bền đã sử dụng cục tạ đẽo từ đá và gỗ. Cục tạ đá này được xem là phiên bản đầu tiên của tạ đơn (Dumbell). Cho tới thế kỷ 16, tập tạ đã trở thành thú tiêu khiển phổ biến khắp Ấn Độ.
2. Những tia nắng đầu tiên
Khoảng cuối thế kỷ 19, tập tạ mới bắt đầu nở rộ ở các nước châu Âu, báo hiệu sự khởi đầu của nền văn hóa thể hình chưa từng có trước đó. Những người tập tạ chưa ý thức rõ ràng về vẻ đẹp hình thể. Thay vào đó, họ chỉ làm sao cho thật khỏe và sử dụng sức khỏe đó để thi thố với người khác. Thể thức thi đấu rất đơn giản: Ai nâng nặng hơn thì người đó thắng. Có hai nội dung thi đấu chủ yếu: Nhấc bổng một con thú hoặc kéo xe. Đám đông rất thích xem họ thể hiện, có thể do hiếu kỳ mà cũng có thể mua vui đơn thuần. Hiếm ai chú ý tới hình thể đồ sộ nhưng thô vụng. Những người tập tạ giai đoạn này được xem như tiền thân của strongman.
Bước sang thế kỷ 20, một người đàn ông xuất hiện đã làm thay đổi quan niệm của mọi người về tập tạ. Tập không chỉ để khỏe như trước mà còn phải mang tính thẩm mỹ và sự đối xứng. Tên của người đàn ông đó là Eugene Sandow, siêu sao thể hình đầu tiên đồng thời là cha đẻ môn thể hình đương đại.
Eugene Sandow – Cha đẻ môn thể hình đương đại.
Bản thân Eugene cũng là một strongman chuyên nghiệp, trở nên nổi tiếng bằng cách hạ gục tất cả những strongman khác. Ông tới Mỹ vào những năm 80 của thế kỷ 19, được mệnh danh là người đàn ông khỏe nhất thế giới. Tuy nhiên, khác với những strongman cùng thời, Eugene sở hữu một cơ thể rất săn chắc và đối xứng. Ngay lập tức, ông trở thành thần tượng mới của đám đông.
Eugene nỗ lực không ngừng nghỉ để phát triển bộ môn tập thể hình. Năm 1901, cuộc thi thể hình đầu tiên do ông tổ chức diễn ra ở Anh. Người chiến thắng cuộc thi này sẽ nhận 2.500 đô la và bức tượng Engene bằng vàng. Những người về nhì và về ba sẽ lần lượt nhận tượng bạc và tượng đồng.
Cùng với sự phát triển của bộ môn này, tạp chí thể hình đầu tiên mang tên Physical Culture ra đời vào năm 1899, do Bernarr McFadden chủ biên. McFadden quan niệm, sự yếu đuối là một tội ác. Ông là tác giả của vô số bài viết liên quan đến việc tập thể hình, đồng thời cung cấp các bí quyết giữ gìn sức khỏe. Với 50 năm tuổi đời, Physical Culture đặt nền tảng cho những tạp chí fitness sau này.
Chân dung chủ biên tờ tạp chí thể hình đầu tiên.
Tới cuối năm 1920, tạ đòn, tạ đôi cùng những thiết bị thể hình khác đã được bán ra trên toàn thế giới. Những cuộc thi thể hình thường xuyên diễn ra còn những vận động viên thể hình nổi tiếng không kém gì siêu sao. Trên thực tế, đã có sự khác biệt rõ rệt giữa nâng tạ (weightlifting) và thể hình (bodybuilding).
3. Một thời đại rực rỡ
Những năm 30 được xem như giai đoạn tiền hoàng kim của thể hình. Bờ biển California trở thành nơi gặp gỡ của những vận động viên thể hình, cả nghiệp dư lẫn chuyên nghiệp. Santa Monica là một trong nhiều điểm hẹn nổi tiếng nhất, hay còn được biết đến với tên gọi Muscle Beach.
Muscle Beach – Dấu ấn giai đoạn tiền hoàng kim.
Thi đấu thể hình lên một tầm cao mới khi Hội Điền kinh Nghiệp dư (AAU) tổ chức cuộc thi Mr.America vào năm 1939. Bất cứ ai cũng có quyền tham gia, không nhất thiết phải là vận động viên thể hình. Nhằm tăng tỷ lệ chiến thắng, ban tổ chức khuyên các thí sinh nên có một cơ thể săn chắc. John Grimek, Mr.America đầu tiên, đã đặt ra những chuẩn mực về hình thể cho mọi người noi theo.
Nhưng John Grimek không thể duy trì ảnh hưởng lâu dài. Các chuẩn mực cũ bị phá vỡ, những thần tượng mới ra đời, đáng kể nhất là Steve Reeves. Sau khi giành chiến thắng hai cuộc thi lớn, mọi người đã ví Steve như vận động viên thể hình xuất sắc nhất mọi thời đại. Đồng thời, Steve dấn thân vào điện ảnh, sở hữu lượng fan lên tới hàng nghìn người.
Chân dung Steve Reeves.
Tới cuối những năm 60 đầu những năm 70, thể hình chính thức bước vào thời đại hoàng kim. IFBB tổ chức cuộc thi Mr.Olympia năm 1965, ngày nay đã là cuộc thi thể hình nổi tiếng nhất thế giới. Thời kỳ này đánh dấu sự trỗi dậy của Arnold Schwarzenegger – vận động viên thể hình có ảnh hưởng nhất lịch sử. Sau khi đánh mất vương miện cuộc thi Mr.Olympia năm 1969 về tay Sergio Olivia, Arnold đã quay lại năm sau và giành chiến thắng. Ông cũng đánh bại Dennis Tinereno để lên ngôi vương Mr.America.
Arnold – Gương mặt tiêu biểu của thời đại hoàng kim
Larry Scott là Mr.Olympia đầu tiên và bảo vệ thành công ngai vàng năm thứ hai trước khi bị Sergio Olivia lật đổ với ba lần vô địch liên tiếp. Sóng sau xô sóng trước, Arnold nổi lên và vô địch năm lần liên tiếp. Ông cũng bước chân vào Hollywood, thống trị thế giới điện ảnh.
4. Không ngừng phát triển
Cho tới những năm 80, thể hình đã trở thành một ngành công nghiệp hàng tỷ đô. Những diễn viên như Sylvester Stallone hay Chuck Norris cơ bắp trông thấy, nhằm cải thiện khả năng diễn xuất và marketing. Vận động viên từ nhiều môn thể thao khác nhau cũng rất ưa chuộng thể hình, bao gồm Ben Johnson và Carl Lewis.
Tới đầu những năm 90, Lee Haney 8 lần vô địch Mr.Olympia, phá vỡ kỷ lục cũ do Arnold thiết lập. Không ai đủ sức đánh bại Lee thời điểm đó. Trong con mắt những chuyên gia, Lee đã vượt qua Arnold về mặt phát triển cơ bắp. Arnold, dù không còn ở đỉnh cao phong độ, vẫn đóng vai trò quan trọng trong giới thể hình. Ông tiếp tục công việc quảng bá thể hình qua phim ảnh, góp phần biến việc tập thể hình thành môn thể thao đại chúng.
Phil Heath – Nhà vô địch Mr.Olympia.
Nhưng sự phát triển vượt bậc của thể hình đã lộ ra những mặt trái. Steroid được các vận động viên sử dụng rộng rãi nhằm tăng tỷ lệ chiến thắng. Xét về tiêu chuẩn thẩm mỹ, kích cỡ cơ bắp được ưu tiên thay vì sự sắc nét. Những Mr.Olympia sau này ngày càng nặng ký hơn trước. So với thời điểm bắt đầu, thể hình đã không thể duy trì nét tự nhiên lành mạnh. Tương lai bộ môn này sẽ ra sao, liệu những vận động viên sẽ ngừng sử dụng thuốc? Chỉ thời gian mới biết câu trả lời.
____
Phúc (Tạp chí Phái Đẹp – ELLE, Nguồn tham khảo: Bodybuilding)
